ایران قهرمان اینترنت بیکیفیت
به گزارش پایگاه خبری وبسایت رند، دومین گزارش منتشر شده در رابطه با کیفیت اینترنت نشانه دهنده این است که توسعه نیافتگی عامل کندی و اختلال اینترنت در کشور نیست و این موضوع کاملا خودخواسته است. این وضعیت خطرناک قلم داد میشود و رئیس جمهور باید در رابطه با این موضوع در مقابل مردم پاسخگو باشد.
باتوجه به اینکه رئیس جمهور بیشترین اختیارات این حوزه را در دست دارد باید در رابطه با کیفیت اینترنت در برابر سوالات مردم پاسخگو باشد. 6 ماه پس از اولین گزارش، دومین گزارش تحلیلی اختلالها که در رابطه با محدودیتها و سرعت اینترنت در ایران است و توسط کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک منتشر کرده نشان دهنده این موضوع است که کیفیت اینترنت ایران در مقایسه با اولین گزارش که 6 ماه پیش منتشر شده است تغییراتی محسوسی نداشته و همچنان در وضعیت خطرناکی قرار دارد.
این گزارش که طی نامهای رسمی به اطلاع ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارتخانههای مرتبط دیگر رسیده که وضعیت اینترنت در کشور بسیار خطرناک است و آن را به این صورت توصیف میکند: همچنان استفاده از اینترنت برای مردم کشور ایران بدون استفاده از فیلترشکن مقدور نیست و استفاده از فیلترشکن علاوه بر این که هزینههای چندهزار میلیاردی را به طور ماهیانه از سبد معیشتی کل خانوادههای ایرانی کسر میکند باعث افزایش آسیبپذیری بر روی تجهیزات دیجیتال کاربرها، نفوذ و نشت اطلاعات کسبوکارها و افزایش آزارهای دیجیتال شده که بسیار خطرناک است.
خشم اجتمایی و مرگ رویای توسعه دیجیتال:
طبق گزارش منتشر شده مهم ترین مانع بهرهمندی ایرانیها از حرکت سریع فناوری و در نتیجه رشد چشمگیر اقتصادی و توسعه کسبوکارهای مدرن اعمال محدودیتهای گسترده، غیرشفاف و بدون پاسخگویی در حوزه اینترنت کشور است؛ وضعیتی که منجر به تداوم ناامیدی نیروی انسانی، خروج متخصصان، خشم اجتماعی و درنهایت خشک شدن ریشه درخت اقتصاد دیجیتال کشور میشود. این گزارش با طرح سوالی مبنی بر این که چه کسی باید در این زمینه پاسخگوی کیفیت پایین اینترنت باشد بر این موضوع تاکید دارد که افکار عمومی، رسانهها و از همه مهمتر «مجلس شورای اسلامی» این توانایی را دارد تا مطالبهگری دقیقتری در رابطه با این موضوع داشته باشد و در ادامه با توضیح و اشاره به وسعت اختیارات رئیس جمهور که او «اختیارات و کنترل کافی برای بهبود کیفیت اینترنت کشور را در اختیار دارد و قبل از هر شخص دیگری باید به سوالات مردم در رابطه با کیفیت اینترنت پاسخگو باشد» ایران میان کشورهایی با بدترین کیفیت اینترنت گزارش تهیه شده براساس «دادههای مراجع بینالمللی و تحلیل کارشناسان خبره زیرساخت اینترنت کشور» توسط انجمن تجارت الکترونیک به بررسی سه شاخص اختلال، سرعت و محدودیت، به مقایسه اینترنت ایران با 50 کشور مختلف پرداخته است و این گونه بیان میکند که ایران در صدر کشورهایی با بدترین کیفیت اینترنت قرار دارد.
باتوجه به رتبه ایران در شاخص اختلال (50/47)، شاخصهای سرعت (50/50) و محدودیت (50/49) در مجموع ایران 146 امتیاز منفی (از مجموع 150 امتیاز ممکن) کسب کرد و در صدر کشورهایی با بدترین کیفیت اینترنت قرار دارد و برای چندمین بار به دفاع از خود در قهرمانی خود در اینترنت بیکیفیت میپردازد.
بعد از ایران نیز چین با کسب 135 امتیاز منفی و پس از آن اندونزی با کسب 131 امتیاز منفی در رتبهبندی این فهرست قرار گرفته اند. براساس بررسیهای انجام شده هر چند که در مقایسه با گزارشهای انجام شده در مجموع ایران امتیاز منفی کمتری را دریافت کرده است اما این موضوع به وضوح نشان میدهد که وضعیت کیفیت اینترنت ایران همچنان در جایگاه خطرناکی قرار دارد.
یکی از مهمترین دلایل مهاجرت طرح موسوم به صیانت و وضعیت ناپایدار کیفیت اینترنت عنوان شده است. 50 درصد از فعالان کسبوکارهای دانشبنیان کشور به دلیل کیفیت پایین اینترنت ایران در کنار رتبه بد کشور در شاخصهای اکوسیستم ابری و شاخصهای اقتصاد دیجیتال در مسیر مهاجرت قرار گرفته اند. براساس نتایج پیمایشهای افکارسنجی در رابطه با پیشرانهای مهاجرت فعالان اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور مشخصاً یکی از مهمترین دلایل مهاجرت طرح موسوم به صیانت و وضعیت ناپایدار کیفیت اینترنت عنوان شده است.
در نهایت این گزارش بر این موضوع تاکید میکند که اگر ایران بخواهد دست کم حضوری ثابت در مسیر تجارت مبتنی بر اینترنت و فناوریهای نوظهور داشته باشد باید در رابطه با بحرانهایی مانند شرایط اقتصادی پرنوسان، محدودیتهای متعدد و روزافزون و همچنین نفوذ سیاستهای بازدارنده و آسیبزا در مقایسه با زیرساختهای اقتصاد دیجیتال اقداماتی اساسی، ریشهای و مداوم داشته باشد چرا که ایجاد امنیت پایدار یکی از بدیهیترین مولفههای اقتصاد دیجیتال برای فعالیتهای اقتصادی است.
مقررات و سیاستهای مبتنی بر فیلترینگ:
از سوی دیگر فیلترینگ و تحریم شرکتهای زیرساختی این حوزه از خارج نهایتاً ناامیدی از تعریف کسبوکار دیجیتال و ناامیدی نیروی انسانی و کاهش رفاه اجتماعی را به دنبال دارد. تحلیلگران این گزارش میگویند این گونه به نظر میرسد که آنچه بتواند اعتماد و سرمایه اجتماعی از دست رفته در این زمینه را مجددا بازگرداند حمایت مدام و جدی از فعالان کسبوکارهای دانشبنیان و اکوسیستم نوپای فناوری است؛ حمایتی که نه صرفاً با تزریق سرمایه و بازتولید اکوسیستم گلخانهای بلکه با فراهم کردن زیرساختهای عادی و بدیهی مانند اینترنت باکیفیت برای تمام مردم ایران و اهتمام جدی به امنیت عمومی مردم تحقق خواهد یافت.
رتبه اختلال74 از 50:
در این ماه جایگاه اینترنت ایران وضعیتی رو به بهبود و نوسانی داشته است. با این حال در آذر ماه سال 1402 ایران در میان 50 کشور با ثبت اختلال 11 درصدی توانست در رتبه 47 قرار بگیرد. طبق این گزارش به جز بهبود جایگاه اینترنت در این رتبهبندی در مقایسه با گزارش اول، موضوعی که باعث جلب توجه میشود اختلالهای گسترده در اینترنت «اسرائیل» که به احتمال زیاد مربوط به جنگ در سرزمین فلسطین است می باشد.
در این گزارش اختلالهای اینترنت به دو دسته مقطعی و مستمر تقسیم شده و دلایل رخ دادن اختلالهای مقطعی طبیعی است و به صورت موردی رخ میدهد. علت به وجود آمدن این اختلالها را میتوان قطعی لینکهای ارتباطی در شبکه اینترنت بر اثر حوادث طبیعی تا مواردی مانند حملات سایبری، خطای پیکربندی، قطع برق و موارد مشابه دانست.
در ماههای گذشته شاهد اختلالهای مکرری بودیم. قرار داشتن اینترنت کشور در وضعیت پایدار نگران کننده است. در حالت عادی شاید بتوان اختلال در شبکه بر اثر حوادث خارج از کنترل را امری عادی و اجتناپناپذیر دانست اما زمانی که یک شرکت به تنهایی انحصار اینترنت کشور را در دست داشته باشد دیگر نمیتوان اختلالهای آن را یک اختلال عادی برشمرد و مسئولان آن باید پاسخگویی بیشتری در مقایسه با همیشه و نسبت حوادثی داشته باشند که بر اثر ضعفهای طراحی، نگهداری و اجرای شبکه رخ میدهد.
اختلالهای مستمری که در گروه دوم وجود دارند شامل اختلالهای هستند که تقریباً به طور دائمی مخصوصا در ساعت اوج مصرف (20:00 تا 23:00) شبکه با آنها مواجه میشود. در این گزارش از فروردین ماه تا آبان ماه 1402 وضعیت اختلال مستمر اینترنت ایران به شکل تجمیعی و تعداد صد دامنه اینترنتی (انتخاب شده طبق SimilarWeb) از صد کشور را از پایگاه داده ooni. com مورد بررسی قرار داده شد.
نتیجه بررسیهای انجام شده نشان دهنده این است که اختلالات (10 تا 50 درصدی) در اینترنت ایران که در اردیبهشت ماه شامل 17 درصد دامنهها میشد بهبود پیدا کرده و در آبان ماه و آذر ماه به 11 درصد رسیده و کاهش پیدا کرده است؛ روندی که باعث امیدواری به تاثیرگذاری اقدامات و نقدهای کارشناسی و همچنین تلاش وزارت ارتباطات برای بهبود وضعیت کیفیت اینترنت میشود.
جدولی که در ادامه مشاهده میکنید نشان دهنده این است که در 9 ماه اخیر ایران با میانگین حدود 48 درصد وبسایت دارای اختلال، پس از چین با میانگین حدود 47 درصد بهعنوان اولین کشور با اختلال اینترنت به ثبت رسیده است. خط تیرههایی که در این جدول وجود دارد به معنای قرار نگرفتن کشورهای منتخب درمیان پایینترین کشورهای این رتبهبندی است؛ به این معنا که در تمام ماهها حتی همین کشورهایی که در انتهای جدول قرار دارند جزو کشورهایی هستند که اختلال بسیار زیادی را تجربه کردهاند.
متاسفانه اکنون در این ماه ایران اولین رتبه این جدول را در اختیار دارد. ایرانیها بیشترین خاموشی مطلق اینترنت دنیا را تجربه کردهاند در ادامه بررسیهای انجام شده به ضلع دوم کیفیت اینترنت یعنی محدودیت اشاره شده است. در بخش محدودیت اینترنت ایران به چهار سطح تقسیم شده است که عبارتند از: «قطع کامل/کنترل شده اینترنت»، «فیلترینگ»، «تحریم» و «مقررات داخلی».
همچنین این گزارش با اشاره به این که ایران میان 50 کشور در رتبه 49 قرار دارد ادامه میدهد:
به ترتیب جدول بالا ایران، هند و پاکستان سه کشوری هستند که از لحاظ بیشترین قطعی و اختلال سراسری خود خواسته (سیاسی) اینترنت در نیمه اول سال 2023 در صدر جدول قرار گرفته اند. طبق بررسیهای انجام شده در وب سایت surfshark، بیشترین میزان قطعی اینترنت ایران در رابطه با حوادث سیاسی اجتماعی زاهدان و در روزهای جمعه رخ داده است.
به ترتیب ایران با 14 بار قطعی، هند با 9 بار قطعی و پاکستان با 3 بار قطعی محدودترین اینترنتهای جهان در نیمه اول سال 2023 بودند.
در ادامه به تعدادی از محدودیتهای گسترده و بیاساس اشاره میکنیم و مواردی از فیلترینگ بیمنطق و تبعات آن برای کاربران پرداخته شده است را به شما معرفی میکنیم:
1. متوقف شدن به روزرسانی خودکار اپلیکیشنها بر روی میلیونها موبایل، تبلت و TV هوشمند با فیلترینگ گوگلپلی؛ موضوعی که باعث ناامن شدن و آسیب دیدن تجهیزات دیجیتال میشود.
2. برای نصب اپلیکیشنها گروهی از کاربران مجبور به نصب مستقیم اپلکیشنها از وبسایتها یا شبکههای اجتماعی میشوند که برخلاف فروشگاه اصلی گوگل، کنترل امنیتی ندارند.
3. گوشیهای اندروید میلیونها درخواست را به صورت خودکار به گوگل پلی ارسال میکنند که بیپاسخ میماند و همین موضوع باعث کاهش کیفیت شبکه، اختلال در تلفن همراه و افزایش میزان مصرف باتری میشود. در عین حال انجمن تجارت الکترونیک تهران بیان میکند که نبود سامانهای برای اعتراض و استعلام به وضعیت IP یا وبسایت فیلترشده یک نقص بسیار جدی و مهم است.
از سوی دیگر انجمن تجارت الکترونیک فیلتر کردن سایتهای داخلی برای کاربران خارج از کشور را موضوعی عجیب خوانده و در رابطه با این موضوع میگوید:
طی بررسیهای انجامشده از میان 100 وبسایت برتر دولتی ایران 57 وبسایت از خارج از کشور خارج از دسترس قرار دارند؛ وبسایتهای مهم کشور از جمله مجلس، وزارتخانهها، شاپرک، سازمانهای بزرگ کشور و… در دسترس کاربران غیرایرانی قرار ندارد و این یک موضوع بسیار عجیب است.
بعد از بررسیهای انجام شده روشن شد که بیشتر خدمات این وبسایتها به ترتیب شامل نهادها و وزارتخانههای دولتی، خدمات عمومی (امور مرتبط با آموزش و بیمه) و موسسات مالی و بانکی است. ایران در قطر جدول آزادی دسترسی به اینترنت گزارش تحلیلی کیفیت اینترنت نشان دهنده این موضوع است که در جدول شاخص آزادیهای دسترسی به اینترنت ایران از میان 70 کشور در انتهای قرار دارد رتبه 68 را از آن خود کرده است.
همچنین بررسیهای انجام شده از وضعیت دسترسی به شبکههای اجتماعی حاکی از صدرنشینی ایران، چین و ترکمنستان به ترتیب در اعمال محدودیت است. سهم قابل توجه رئیس جمهور در سانسور اینترنت این گزارش تحلیلی در بخشی دیگر به بررسی مصاحبهها و اظهارنظرهای مسئولان کشور از جمله وزیر ارشاد، وزیر ارتباطات و رئیس جمهور پرداخته است و میگوید اظهارات آنها شامل این موارد است:
1. گفتههایی غیر واقعی و معنازدایی
2. واگذاری مسئولیت به دیگری غیرپاسخگو
3. محول کردن مسئولیت فیلترینگ به پلتفرمهای خارجی که برای تاسیس شعبه در ایران اقدام نمیکنند.
4. دستور به رفع محدودیتها و بازنگری بدون پیگیری دقیق و زمانبندی مشخص رییس جمهور برخلاف موضعگیریهای متناقض اعضای کابینه سیزدهم با انتصاب نیمی از اعضای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه در سانسور کردن اینترنت ایران سهم قابل توجهی دارد.
اینترنت با سرعت کند و همیشگی:
ضلع سوم این بررسیها نشان دهنده سرعت اینترنت در ایران است. همچنین از قرار گرفتن ایران بین 50 کشور در جایگاه آخرین رتبه سرعت اینترنت خبر میدهد.
براساس بررسیهای انجام شده از اردیبهشت ماه تا آذر ماه امسال وضعیت سرعت اینترنت ایران در پایگاه داده cloudflare روندی رو به بهبود داشته اما رشد آن نیز حداقلی است اما همین قیمت چندین برابر قیمت اینترنت کشورهای توسعه یافته است. همچنین در پایان دولت دوازدهم برپایه این گزارش وضعیت پهنای باند بینالملل ایران 8 ترابیت برثانیه گزارش شده اما گزارش شفافی از سوی وزارت ارتباطات در رابطه با این موضوع دریافت نمیشود.
با این حال در مهر 1401 براساس تخمین کارشناسان اینترنت این عدد به 3 ترابیتبرثانیه کاهش پیدا کرد و اکنون تنها به 6 ترابیت برثانیه رسیده است. این عدد هزینههای تامین سختافزار مورد نیاز، ایجاد زیرساخت برای استقرار سامانههای مربوطه و لایسنس را شامل میشود و بخش عمده آن بابت تمدید لایسنسها بوده که به صورت سالانه پرداخت میشود.
در بسیاری از نقاط کشور این مسئله به تنهایی به گلوگاهی تبدیل شده و بسیاری از اپراتورها بهدلیل نبود تجهیزات کافی فیلترینگ در آن استانها مجبورند تا ترافیک اینترنت را به تهران منتقل کنند.
همین موضوع به تنهایی باعث کاهش کیفیت و افزایش هزینهها میشود. بر همین اساس این توسعه نامتوازن زیرساخت در کشور باعث ایجاد یک بیعدالتی سرزمینی در دسترسی به اینترنت دستکم با یک سرعت واحد برای همه ایرانیها شده است؛ این موضوع به این معنی است که متاسفانه افرادی که در شهرستانهای مختلف کشور زندگی میکنند سرعت برابری در مقایسه با کاربران تهرانی تجربه نمیکنند.
به همین دلیل این گونه به نظر میرسد که یک ایرانی که در شهرستانهای سطح کشور زندگی میکند اینترنت کندتری را به دلیل صرف زمان ارسال داده به تهران و بازگشت به شهرستان تجربه میکنند و بابت آن هزینه بیشتری را در مقایسه با مردم تهران پرداخت میکنند. اما در دولت سیزدهم نکته عجیبتر در سیاست جدید وزارت ارتباطات این است که به توسعه تجهیزات فیلترینگ در لایه اکسس و بین اپراتورهای همراه نیز پرداخته و برنامهریزی توسعه و اجرای آن در اپراتورهای ثابت را هم آغاز کرده است.
به عبارتی از این به بعد ترافیکهای داخل کشور نیز از تجهیزات فیلترینگ عبور خواهند کرد و پیش بینی میشود اختلالات ذکر شده در شبکه داخلی ایران هم در آینده نزدیک بیشتر نمود پیدا کند. به همین دلیل هم اکنون مردم نهتنها باید هزینهای بابت تجهیزاتی که باعث کاهش کیفیت اینترنت و فیلترینگ آن میشود را پرداخت کنند بلکه باید بدون هیچ دلیل فنی و کارشناسی حداقل دو برابر بیشتر از نیاز اینترنت کشور این هزینه را پرداخت کنند.